ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΟΛΖΕΝΙΤΣΙΝ

ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΟΛΖΕΝΙΤΣΙΝ

"Κάποια στιγμή Ευρώπη και ΗΠΑ θα

προστρέξουν στη Ρωσία"

O συγγραφέας μιλάει για
τον Πούτιν και τις σχέσεις με τη Δύση

---

Είναι 89 ετών, έχει περάσει αιχμαλωσίες, φυλακίσεις, εξορίες, γνώρισε τη
βαρβαρότητα των σταλινικών γκουλάγκ, αλλά βλέπει τη ζωή όπως είναι, νιώθει το
μεγαλείο της ρωσικής πατρίδας και, βεβαίως, εξακολουθεί να γράφει. Πρόκειται
για τον βραβευμένο με Νομπέλ Λογοτεχνίας Αλεξάντρ Σολζενίτσιν. Σε πρόσφατη
μακρά συνομιλία του με δύο γερμανούς δημοσιογράφους, που δημοσίευσε το
«Spiegel», τους εκμυστηρεύεται ότι «από τότε που γεννήθηκα είχα μια
εσωτερική κλίση στο να γράφω. Ηταν για μένα σαν ένα είδος μάχης.
Ακόμη και στο γκουλάγκ έγραφα - καμιά φορά πάνω σε πέτρινους τοίχους,
πάνω σε κομμάτια χαρτί. Υστερα τα απομνημόνευα και πετούσα τα
χαρτιά». Αυτό, ακόμη και όταν βρισκόταν σε τρομερή ψυχική πίεση.


Πώς ένιωσε όταν πριν από 13 χρόνια επέστρεψε από την «εξορία» (τον Καναδά);
Τότε, απογοητευμένος από αυτά που έβλεπε στη Ρωσία, απέρριψε το βραβείο που
του προσέφερε ο Γκορμπατσόφ και αργότερα αρνήθηκε να δεχτεί ένα βραβείο από
τον Γέλτσιν. Δέχτηκε όμως το κρατικό βραβείο που του απένειμε ο Πούτιν,
γεγονός που εκπλήσσει τους δημοσιογράφους και του ζητούν εξήγηση τονίζοντας το
παρελθόν του Πούτιν. Εχει την απάντηση ο Σολζενίτσιν: «Το βραβείο του 1990
μου το έδινε το υπουργικό συμβούλιο της Ρωσικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής
Δημοκρατίας για το "Αρχιπέλαγος γκουλάγκ'' και το αρνήθηκα γιατί δεν μπορούσα
να δεχτώ τιμές για ένα βιβλίο γραμμένο με το αίμα εκατομμυρίων ανθρώπων.
Το 1998 η χώρα βρισκόταν σε θλιβερή κατάπτωση και ο κόσμος μόλις
επιβίωνε. Τότε ήταν που έγραψα τη "Ρωσία σε κατάρρευση". Ο
Γέλτσιν έβγαλε διάταγμα να τιμηθώ με το ανώτατο κρατικό βραβείο.
Απάντησα ότι δεν μπορούσα να δεχτώ ένα βραβείο από μια κυβέρνηση που
οδήγησε τη χώρα σε τέτοια καταφρόνια και χάος. Το τωρινό κρατικό
βραβείο δεν μου απονεμήθηκε προσωπικά από τον πρόεδρο αλλά από μια ομάδα
ανωτάτων λειτουργών και ειδικών. Το Συμβούλιο Επιστημών έκανε την
πρόταση και το Πολιτιστικό Συμβούλιο, στο οποίο μετέχουν μερικοί από
τους πιο αξιόλογους ανθρώπους που έχει η Ρωσία, όλοι τους αυθεντίες
στον κλάδο τους, ενέκριναν την πρόταση. Ο πρόεδρος, ως
αρχηγός του κράτους, επιδίδει τα βραβεία. Αποδεχόμενος το
βραβείο εξέφρασα την ελπίδα ότι η πικρή ρωσική εμπειρία - την οποία μελετώ και
περιγράφω σε όλη μου τη ζωή - να είναι για μας ένα μάθημα που θα μας
συγκρατήσει από τον εθνικό κατήφορο. Οσο για τον Βλαντίμιρ Πούτιν -
ναι, ήταν αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, δεν ήταν όμως
ανακριτής της KGB, δεν ήταν διοικητής στρατοπέδου γκουλάγκ. Η
υπηρεσία στην Υπηρεσία Πληροφοριών και μάλιστα στο εξωτερικό δεν είναι κάτι το
αρνητικό για οποιαδήποτε χώρα, καμία φορά μάλιστα είναι άξια τιμής και
σεβασμού. Μήπως και ο πατέρας Μπους δεν ήταν αρχηγός της CIA μιαν
εποχή;».


Οι δημοσιογράφοι τού επισημαίνουν ότι οι ιστορικοί παραπονούνται ότι τα αρχεία
της Μόσχας δεν είναι σήμερα τόσο προσιτά όσο τη δεκαετία του 1990. «Το
πράγμα δεν είναι τόσο απλό» απαντά ο Σολzενίτσιν. «Ωστόσο, δεν
υπάρχει αμφιβολία ότι σε ό,τι αφορά τα αρχεία σημειώθηκε μια επανάσταση στη
Ρωσία τα 20 τελευταία χρόνια. Ανοιξαν χιλιάδες φάκελοι, οι
ερευνητές έχουν σήμερα πρόσβαση σε εκατοντάδες και χιλιάδες έγγραφα,
που ήταν άλλωστε απόρρητα. Εκατοντάδες μονογραφίες που έφεραν αυτά
τα έγγραφα στη δημοσιότητα κυκλοφορούν ελεύθερα. Αλλά μαζί με τα
αποχαρακτηρισμένα έγγραφα υπάρχουν πολλά άλλα που ουδέποτε πέρασαν από την
αρμόδια επιτροπή αποχαρακτηρισμού και όμως δημοσιεύθηκαν.
Τελευταία, ευτυχώς, κανένας δεν μπορεί να αποφύγει τη
διαδικασία αποχαρακτηρισμού. Οι φάκελοι όμως των πιο σημαντικών
κρατικών αρχείων, των Εθνικών Αρχείων της Ρωσικής Ομοσπονδίας
(ΕΑΡΟ), είναι προσιτοί όπως και άλλοτε. Το 2004 η ΕΑΡΟ
δημοσίευσε την επτάτομη "Ιστορία των σταλινικών γκουλάγκ" στην οποία
συνεργάστηκα και βεβαιώνω ότι πρόκειται για έργο πλήρες και αξιόπιστο.
Ερευνητές από όλο τον κόσμο τώρα στηρίζονται σε αυτά τα βιβλία».


Η συζήτηση περνά στη ρωσική Ιστορία, στην Οκτωβριανή Επανάσταση κτλ. «Η
Ρωσία» λέγουν οι δύο δημοσιογράφοι «συγκλονίστηκε πρώτα από την
επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 και κατόπιν από την Οκτωβριανή
Επανάσταση. Σε αυτά τα γεγονότα περιστρέφονται όλα τα έργα σας.
Αλλά πριν από λίγα χρόνια υποστηρίξατε ότι ο κομμουνισμός δεν ήταν
αποτέλεσμα του προηγούμενου ρωσικού πολιτικού καθεστώτος, ότι η
μπολσεβίκικη επανάσταση έλαβε χώρα λόγω της αδύνατης κυβέρνησης Κερένσκι,
το 1917. Επομένως ο Λένιν δεν ήταν παρά ένα τυχαίο πρόσωπο το οποίο
κατάφερε να έρθει στη Ρωσία και να καταλάβει την εξουσία με τη γερμανική
υποστήριξη».


«Λάθος» απαντά ο Σολζενίτσιν. «Μόνο μια εξαιρετική προσωπικότητα
μπορεί να μετατρέψει την ευκαιρία σε πραγματικότητα. Ο Λένιν και ο
Τρότσκι ήταν εξαιρετικά σοβαροί και δυναμικοί πολιτικοί οι οποίοι κατόρθωσαν
σε σύντομο χρονικό διάστημα να εκμεταλλευθούν την αδυναμία της κυβέρνησης
Κερένσκι. Η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ένας μύθος που γέννησαν οι
νικητές, οι μπολσεβίκοι, και καταβρόχθισαν όλοι οι προοδευτικοί
κύκλοι της Δύσης. Στις 25 Οκτωβρίου 1917 σημειώθηκε ένα βίαιο
πραξικόπημα στο Πέτρογκραντ. Σχεδιάστηκε σοφά, τέλεια,
από τον Λέον Τρότσκι - ο Λένιν εξακολουθούσε να κρύβεται για να μη
συλληφθεί και οδηγηθεί σε δίκη επί προδοσία. Αυτό που ονομάζουμε Ρωσική
Επανάσταση του 1917 ήταν στην πραγματικότητα η επανάσταση του Φεβρουαρίου.
Οι ρίζες αυτής της επανάστασης βρίσκονται στις συνθήκες της
προεπαναστατικής Ρωσίας και ήταν ρίζες βαθιές. Πρώτη ρίζα η αμοιβαία
απέχθεια μεταξύ εκείνων που βρίσκονταν στην εξουσία και της μορφωμένης
κοινωνίας, η αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης που έκανε αδύνατη κάθε
συνδιαλλαγή, κάθε δημιουργική λύση των κρατικών προβλημάτων.
Επομένως τη μεγαλύτερη ευθύνη έχουν οι Αρχές. Ποιος άλλος παρά ο
καπετάνιος φταίει όταν εξοκείλει ένα καράβι. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει
ότι ο Λένιν ήταν ένα τυχαίο πρόσωπο. Σε καμία περίπτωση. Ή ότι η
οικονομική παρουσία του κάιζερ Γουλιέλμου δεν είχε συνέπειες. Αλλά δεν
υπήρχε τίποτε από τη φύση της Ρωσίας στην Οκτωβριανή Επανάσταση.
Αντίθετα, τσάκισε τη Ρωσία. Η ερυθρά τρομοκρατία την οποία
εξαπέλυσαν οι αρχηγοί της, η απόφασή τους να πνίξουν τη Ρωσία στο αίμα
είναι η μεγαλύτερη απόδειξη αυτού».


Και σήμερα; Δεν βρίσκεται η Ρωσία καμία φορά απομονωμένη; Δεν ψυχράθηκαν
τελευταία οι σχέσεις της με τη Δύση; Γιατί αυτό; Γιατί δυσκολεύεται η Δύση να
κατανοήσει τη σύγχρονη Ρωσία; Είναι τα ερωτήματα των γερμανών δημοσιογράφων.
Κατά τον Σολζενίτσιν «ο σημαντικότερος λόγος είναι ψυχολογικός, η
κατάρρευση των ελπίδων εμπρός στην πραγματικότητα, κάτι που συνέβη τόσο
στη Ρωσία όσο και στη Δύση. Οταν το 1994 επέστρεψα στη Ρωσία, ο
λαός είχε σχεδόν θεοποιήσει τη Δύση και τα κράτη της. Εννοείται πως
αυτό δεν οφείλονταν σε πραγματική γνώση είτε σε ενσυνείδητη επιλογή.
Ηταν μια φυσική αποστροφή στο μπολσεβίκικο καθεστώς και στην αντιδυτική
προπαγάνδα του. Οι διαθέσεις άρχισαν να αλλάζουν με τους άγριους
βομβαρδισμούς της Σερβίας από το ΝΑΤΟ. Είναι γεγονός ότι όλα τα
στρώματα της ρωσικής κοινωνίας συγκλονίστηκαν βαθιά από εκείνους τους
βομβαρδισμούς. Η κατάσταση χειροτέρευσε όταν το ΝΑΤΟ άρχισε να
εξαπλώνει την επιρροή του και να απορροφά τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στη
δομή του, κάτι που ήταν ιδιαίτερα οδυνηρό με την περίπτωση της
Ουκρανίας, μιας χώρας που η εγγύτητά της στη Ρωσία καθορίζεται από το
ότι εκατομμύρια οικογενειακοί δεσμοί βρέθηκαν αιφνιδίως σε διαφορετικές
χώρες. Με μια κοντυλιά, αυτές οι οικογένειες διαμελίστηκαν και
χωρίστηκαν από έναν στρατιωτικό συνασπισμό. Ετσι, η αντίληψη ότι
η Δύση είναι κυρίως "ο ιππότης της Δημοκρατίας" αντικαταστάθηκε από την
απογοητευτική αντίληψη ότι ο ρεαλισμός - συνήθως κυνικός και ιδιοτελής -
αποτελεί την καρδιά της δυτικής πολιτικής. Για πάρα πολλούς Ρώσους αυτό
ήταν η μέγιστη απογοήτευση, η συντριβή του ιδανικού τους. Την
ίδια στιγμή η Δύση απολάμβανε τη νίκη της ύστερα από έναν εξαντλητικό Ψυχρό
Πόλεμο και παρακολουθούσε αμέριμνη την 15χρονη αναρχία στη Ρωσία του
Γκορμπατσόφ και του Γέλτσιν. Μέσα σε εκείνες τις συνθήκες ήταν εύκολο
να πιστέψει η Δύση, ότι η Ρωσία έγινε κάτι σαν τριτοκοσμική χώρα και
ότι θα παρέμενε τέτοια για πάντα. Οταν όμως η Ρωσία άρχισε να ανακτά
κάποια δύναμη ως οικονομία και ως κράτος, η αντίδραση της Δύσης ήταν ο
πανικός - ίσως υποσυνείδητος, βασισμένος σε κάποιες φοβίες.
Φυσικά, η Ρωσία δεν είναι ακόμη δημοκρατική χώρα, μόλις
άρχισε να οικοδομεί τη δημοκρατία. Αλλά είναι λάθος να κατηγορείται για
έλλειμμα δημοκρατίας, για λάθη και για παραβιάσεις της δημοκρατίας.
Δεν ήταν όμως η Ρωσία που έτεινε χείρα βοηθείας στη Δύση μετά τις 11
Σεπτεμβρίου; Μόνο η ψυχολογική υστέρηση, είτε μια καταστροφική
έλλειψη διορατικότητας μπορεί να εξηγήσει την παράλογη άρνηση της Δύσης να
δεχθεί την ανυπόκριτη ρωσική προσφορά. Αλλά και όταν οι ΗΠΑ δέχτηκαν τη
ρωσική βοήθεια στο Αφγανιστάν, άρχισαν να ζητούν όλο και περισσότερα
πράγματα. Οσο για την Ευρώπη, οι ισχυρισμοί της για τη Ρωσία
είναι ξεκάθαρα συνέπεια κάποιων εντελώς αβάσιμων φόβων για την ενέργεια.
Δεν είναι όμως σήμερα πολυτέλεια για τη Δύση να παραμερίζει τη Ρωσία,
ιδιαίτερα εν όψει νέων απειλών; Προτού επιστρέψω στη Ρωσία,
είχα δηλώσει σε μια συνέντευξη ότι "αν δούμε βαθιά στο μέλλον,
κάποια στιγμή στον 21ο αιώνα η Ευρώπη και η Αμερική θα προστρέξουν στη
Ρωσία για σύμμαχο όταν θα έχουν μεγάλες ανάγκες"».

Το ΒΗΜΑ, 12/08/2007 , Σελ.: B42

Κωδικός άρθρου: B15136B421

ID: 288638

Powered by ScribeFire.