Μια πολλή ενδιαφέρουσα άποψη για αν τελικά το διαδίκτυο βοηθά την μνήμη μας ή «Μήπως το Google μας κάνει… ηλίθιους;». Πολλοί επιφανείς blogers γράφουν τις απόψεις τους. Σας παρουσιάζω το άρθρο με «αντιγραφή» του κειμένου από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 16ης Ιουλίου, αναδημοσίευση της εφημερίδας The Observer
The Observer
«Μήπως το Google μας κάνει… ηλίθιους;». Αυτός υπήρξε ένας από τους πιο προκλητικούς τίτλους που δημοσιεύθηκε ποτέ στα αμερικανικά ΜΜΕ. Το εν λόγω άρθρο δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση The Atlantic και πραγματικά προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων. Ο συντάκτης του, ο Νίκολας Καρ, είναι ένας από τους πιο γνωστούς μπλόγκερ του κυβερνοχώρου και ταυτόχρονα ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιους του Διαδικτύου. «Τα τελευταία χρόνια», αναφέρει στο άρθρο του, «είχα διαρκώς την άκρως δυσάρεστη αίσθηση ότι “κάτι” ή “κάποιος” “παίζει” με τον εγκέφαλό μου, ότι αναχαρτογραφεί τα νευρωνικά του κυκλώματα και επαναπρογραμματίζει τη μνήμη μου. Δεν χάνω τον νου μου -όσο τουλάχιστον μπορώ να γνωρίζω- αλλά είμαι βέβαιος ότι αλλάζει. Δεν σκέπτομαι σήμερα όπως σκεπτόμουν παλαιότερα».
Παράξενες μεταβολές
Ολες αυτές τις παράξενες μεταβολές της διανοητικής του λειτουργίας, τις νιώθει ο κ. Καρ περισσότερο όταν κάθεται για να διαβάσει κάποιο κείμενο. «Οταν παλιότερα βυθιζόμουν σ’ ένα βιβλίο ή ένα ιδιαίτερα μακρύ άρθρο, δεν αντιλαμβανόμουν κάποιο πρόβλημα. Ο νους μου, με αρκετά μεγάλη ευκολία, μπορούσε να πειθαρχήσει και να παρακολουθήσει τη συνέχεια της συγγραφικής σκέψης ή τη διήγηση. Μπορούσα να κατανοήσω κάθε επιχείρημα που προέβαλλε ο συντάκτης. Καθόμουν επί ώρες και παρακολουθούσα την πλοκή. Σήμερα, ωστόσο, η κατάσταση έχει αλλάξει. Σχεδόν αμέσως διασπάται η προσοχή μου και αδυνατώ να συγκεντρωθώ έπειτα από δύο ή το πολύ τρεις σελίδες ανάγνωσης. Νευριάζω, χάνω τον ειρμό της σκέψης του συντάκτη και αναζητώ να κάνω, να ασχοληθώ με κάτι άλλο, με οτιδήποτε άλλο. Νιώθω ότι αναγκάζομαι να πιέσω τη σκέψη για να επιστρέψει στο κείμενο. Σήμερα, η ευχάριστη ανάγνωση του παρελθόντος έχει καταλήξει μία πραγματική, πολύ κουραστική μάχη».
Ο κύριος Καρ επιχειρεί να «διαγνώσει» από τι πάσχει καθορίζοντας το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Το παράπονό του δεν στρέφεται κατ’ ουσία εναντίον του Google, αλλά γενικότερα κατά του Διαδικτύου. «Πιστεύω ότι το Ιντερνετ κατατρώγει σιγά και σταθερά την ικανότητά μου να συγκεντρωθώ και να διαλογιστώ, να βάλω σε λειτουργία τον εγκέφαλό μου. Σήμερα, ο νους μου περιμένει να προσλάβει το πληροφοριακό υλικό που χρειάζεται ακριβώς με τον τρόπο που το σερβίρει το Ιντερνετ: σαν ένα διαρκές και γρήγορο ρεύμα μικρών σωματιδίων γνώσης. Κάποτε ήμουν δύτης στη θάλασσα των λέξεων. Σήμερα σκίζω την επιφάνεια, ακριβώς όπως κάποιος με τζετ σκι».
Αν κανείς κρίνει από τον όγκο, και μόνο, των σχολίων που έγιναν μετά τη δημοσίευση του άρθρου του Καρ, θα αντιληφθεί ότι άγγιξε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο σημείο. Οπως ο ίδιος λέει «κατακλύστηκα από ηλεκτρονικές επιστολές και αναρτήσεις σε μπλογκ από ανθρώπους που υποστήριζαν ότι οι «μάχες» μου με την πραγματική μελέτη των κειμένων και την προσπάθεια να συλλέξω και πάλι την ικανότητα συγκέντρωσής μου αντικατοπτρίζουν δικές τους εμπειρίες». Πολλοί από τους πιο διάσημους μπλόγκερ, όπως ο Αντριου Σάλιβαν, ο Τζον Ούντελ και ο Μπιλ Τόμσον ασχολήθηκαν με το ζήτημα και πρόσθεσαν τη δική τους άποψη και πινελιά. Επίσης διαπρεπείς αρθρογράφοι εφημερίδων, όπως ο Λέοναρντ Πιτς (της Μαϊάμι Χέραλντ) και η Μάργκαρετ Ουέντε (της Τορόντο Γκλομπ εντ Μέιλ) δημοσιοποίησαν τους δικούς τους φόβους σχετικά με τη γενικότερη εξάρτηση που έχουμε από το Διαδίκτυο, ενώ διατύπωσαν την άποψη ότι γενικά τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ δεν κάνουν άλλο από το να προκαλούν τη «σήψη» του εγκεφάλου μας. Αυτό που πρέπει να προκαλέσει τη μεγαλύτερη έκπληξη, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι πάρα πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι δεν περίμεναν τέτοιες τοποθετήσεις. Το Διαδίκτυο σχεδιάστηκε από τον Τιμ Μπέρνερς Λι, ο οποίος θέλησε να βοηθήσει με τον τρόπο αυτό την εξαιρετικά κακή του μνήμη.
Ο συνδυασμός των μεγάλων δυνατοτήτων αναζήτησης και έρευνας με την τεράστια διευκόλυνση συσχετισμού των διαφορετικών συνδέσμων ευθύνεται για την αποσάθρωση των ικανοτήτων συγκέντρωσης του Καρ. Το Διαδίκτυο υποδεικνύει τη φθίνουσα αξία που έχει η ικανότητα απομνημόνευσης συγκριτικά με την ικανότητα αναζήτησης των πληροφοριών με αποτελεσματικό τρόπο. Φυσικά ο Καρ δεν είναι ο πρώτος που υποδεικνύει το πρόβλημα. Το 1994, π.χ. ο Σβεν Μπίρκερτς εξέδωσε τις «Ελεγείες Γκούτενμπεργκ», μια πραγματικά παθιασμένη άμυνα των βιβλίων και του πολιτισμού των έντυπων έργων, η οποία ταυτόχρονα ήταν μία λυσσώδης επίθεση κατά των ηλεκτρονικών μέσων, και φυσικά κατά του Ιντερνετ. «Ποια είναι η θέση του διαβάσματος και της λογικής της ανάγνωσης στον πολιτισμό μας, όπως αυτός κατάντησε στις ημέρες μας;» αναρωτιόταν. Η απάντησή του ήταν μονολεκτική: «Είναι συρρικνούμενη διαρκώς» εξαιτίας της διείσδυσης των ηλεκτρονικών μέσων σε κάθε επίπεδο και σε κάθε στιγμή της ζωής μας.
Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι αυτό ακριβώς το πρόβλημα και η ανθρώπινη αγωνία χρονολογείται από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων. Ο Σωκράτης διηγείται πώς ο Αιγύπτιος θεός Τεούθ προσπάθησε να πουλήσει την εφεύρεσή του -τη γραφή- στον βασιλιά Θάμους ως «ένα σημαντικό επίτευγμα που θα βελτιώσει όχι μόνο την οξύνοια και τη σοφία των Αιγυπτίων, αλλά και τη μνήμη τους. «Ανακάλυψα τη σίγουρη συνταγή για το μνημονικό και τη σοφία» φέρεται να είπε. Βέβαια, σε αυτήν την τοποθέτηση, ο γέρος και παμπόνηρος βασιλιάς απάντησε ότι ο «εφευρέτης μιας τέχνης δεν είναι ο καλύτερος κριτής για το ποιο καλό ή κακό θα προκαλέσει η εφεύρεσή του σε αυτούς που θα τη δοκιμάσουν. Αυτοί που θα αποκτήσουν τη γραφή θα πάψουν να ασκούν τη μνήμη τους και θα ξεχνάνε. Αυτό που ανακάλυψες είναι η συνταγή για την ανάκληση των αναμνήσεων». Με άλλα λόγια, η τεχνολογία είναι αυτή που μας έδωσε και η τεχνολογία είναι αυτή που μας πήρε πίσω. Τώρα, ποιος το είπε αυτό; Το ξεχνάω...
